Ευγενία   Φακίνου 

Η   ζωή  στη  Σύμη  

Ενότητες

1^η    Στη Σύμη …δουλεύανε. Ασχολίες των γυναικών, παιχνίδια των παιδιών.

2η   Σ ’εμάς στη Σύμη  … τα σαπουνόνερα έξω: Η κουζίνα των σπιτιών  της Σύμης

   3η Κάτω από το παράθυρο … και τις κουρελούδες: Το πολύτιμο νερό και η εξοικονόμησή του.

 

Θεματικά κέντρα        

 

·        Οι ανάγκες  των  ανθρώπων στα νησιά  του Αιγαίου.

·               Η αρχιτεκτονική  των σπιτιών στο  νησί  της   είναι       προσαρμοσμένη στις   ανάγκες   των κατοίκων.

·              Η   εξοικονόμηση  του  νερού   στη Σύμη  .

·           Οι κάτοικοι στο  νησί  συνεργάζονται  μεταξύ  τους.

·           Τα   παιδικά    παιχνίδια στη Σύμη  .

 

Θθεματικό κέντρο του αποσπάσματος

 

 Σκιαγραφείται   μια παραδοσιακή κοινωνία, καθώς   και   οι ανθρώπινες σχέσεις  των κατοίκων  του  νησιού .

   Η ζωή σε ένα ακριτικό νησί : 

 J  οι  ασχολίες  των   κατοίκων  του  νησιού ,

 K  τα   διάφορα  παιδικά παιχνίδια,  

R  η  αρχιτεκτονική   των  σπιτιών    που   είναι προσαρμοσμένη στις οικογενειακές ανάγκες, και

© τα προβλήματα   που  δημιουργεί   η έλλειψη του  νερού  (λειψυδρία)

 

  Η    Αστραδενή :

·         βρίσκει καθετί στην Αθήνα αρνητικό

·         νοσταλγεί   έντονα  την παλιά  της ζωή στο νησί της.

·         στενοχωριέται  κατά  την παραμονή  της  στην Αθήνα  καθώς  η ζωή στη  μεγαλούπολη   της φαίνεται άχαρη ενώ στη Σύμη ιδανική  και  όμορφη .

·         Είναι απλή και  θυμάται με νοσταλγία τον τόπο της, τις φίλες της, τα παιχνίδια που έπαιζαν, και   εστιάζει  ιδιαίτερα  στην ομαδικότητα των  κατοίκων του  νησιού και τις στενές ανθρώπινες σχέσεις  τους .

Αφηγηματικοί τρόποι

  Αφηγητής:

 

·       Η   ηρωίδα  του  μυθιστορήματος, ,   αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο  τις εμπειρίες της  .   (πρωτοπρόσωπη διήγηση).

 

Συμμετέχει στην ιστορία που αφηγείται καθώς είναι η πρωταγωνίστρια (ομοδιηγητικός αφηγητής).

 

Παράδειγμα:

Στη Σύμη, τ’ απογεύματα πότε ερχότανε η Αλεμίνα στο δικό μας, πότε πηγαίναμε εμείς στης Ελένης, πότε όλες πηγαίναμε στο Ζωπιάκι.

 

·        Περιγραφή:

Παράδειγμα:

                Στη μια του άκρη έχει τον αποκρέβατο —ένα πατάρι, πες— μεγάλο και ψηλό ένα μέτρο. Ανεβαίνεις με τρία σκαλάκια. Έχει κι ένα κάγκελο στην άκρη.

 

·        Σχόλια:

Βέβαια, το νερό της στέρνας πρέπει να το προσέχεις. Θέλει καλό κουμάντο για να περάσεις το καλοκαίρι σου και να σου μείνει και λίγο να πλύνεις τις κουβέρτες και τις κουρελούδες…

 

Ήθος, χαρακτήρας

·         Η Αστραδενή   αναπολεί  με  νοσταλγία  την πατρίδα της ,   όπου τα πράγματα ήταν πιο απλοϊκά και ανθρώπινα.  Οι ρυθμοί της ζωής   στο  νησί  της  ήταν χαλαροί και οι ανθρώπινες σχέσεις πιο στενές   και  φιλικές .  Νιώθει πως  στην  Αθήνα η ζωή δεν  είναι τόσο ωραία    και    δεν την ενθουσιάζει. Ο ασφυκτικός και έντονος τρόπος ζωής στην Αθήνα δεν την εκφράζει και δεν την ευχαριστεί.

·          Εκδηλωτική στους ανθρώπους στο νησί ,   αλλά  έντονα   Αισθάνεται   απογοητευμένη από τη ζωή στην πόλη .Νιώθει αποκομμένη από το κοινωνικό περιβάλλον της Αθήνας    και  δεν  της  είναι  εύκολο   να  ενσωματωθεί  σε  αυτό .Θεωρεί   επίσης  ότι   οι  Αθηναίοι δεν εκτιμούν  την αξία του νερού κάνοντας  τη  σύγκριση  με την αξία που έχει το πολύτιμο αυτό στοιχείο    στο νησί της  λόγω  της λειψυδρίας.  Αγαπάει  πολύ  τη φύση, την ύπαιθρο και   βέβαια  την ιδιαίτερη πατρίδα της.

 

Οι συγκρίσεις

 

Σύμη	Αθήνα
Οι κουζίνες είναι μεγάλες και  πολύ ευρύχωρες . Τα πρεβάζια των παραθύρων είναι μεγάλα Αποθήκευση του νερού και λογική κατανάλωση  του γιατί το  θεωρούν  πολύτιμο  αγαθό  που σπανίζει .   Στενές  σχέσεις  και οικειότητα  των κατοίκων  του  νησιού .	Οι κουζίνες είναι άβολες και  συνήθως  μικρές . Τα πρεβάζια των παραθύρων είναι μικρά. Σπατάλη   στην  κατανάλωση του νερού    το  οποίο  δεν είναι και καλής ποιότητας Οι άνθρωποι  ζουν  απομονωμένοι   σε πολύ έντονους  καθημερινούς  ρυθμούς.              .

 

 Τα παιχνίδια των παιδιών

Κουτσό, αγάλματα, τις κυρίες, μαμά και παιδιά,  σχολείο.

 

Οι σχέσεις των ανθρώπων

Είναι απλές, φιλικές, ζεστές, οικείες. Στην καθημερινότητα των κατοίκων της Σύμης κυριαρχεί η ομαδικότητα. Συνεργάζονται ομαλά   και  βοηθούν ο ένας τον άλλο.

 Ενώ η ζωή είναι απλοϊκή και υπάρχουν πολλές  δυσκολίες, ωστόσο φαίνεται  ότι  αυτό δεν εμποδίζει την δημιουργική ενασχόληση των κατοίκων του   νησιού αλλά  ούτε   και την ευτυχία τους.

Τα παιδιά, παρακολουθούν από κοντά την ζωή των γονιών  τους  και συμμετέχουν  και  αυτά  στις  καθημερινές  δραστηριότητες

 Τα παιχνίδια τους είναι παιχνίδια ρόλων όπου  μιμούνται  τους μεγάλους  .[   μαμά  -  παιδί ]

ü Τα σπίτια στη Σύμη είναι πιο λειτουργικά, αξιοποιείται ο χώρος σύμφωνα με τις ανάγκες και τις εργασίες των ανθρώπων

Η κουζίνα είναι ο πιο σημαντικός χώρος του σπιτιού, ευρύχωρος και λειτουργικός, αφού εκεί εργάζεται η γυναίκα, αλλά   εκεί  επίσης παίζουν και κοιμούνται τα παιδιά.

 

ü Καμία από τις συνήθειες που περιγράφει  δεν υπάρχουν στα μεγάλα αστικά κέντρα τη σύγχρονη εποχή. Μια τέτοια μορφή ζωής είτε έχει εκλείψει, είτε συναντάται σπάνια σε σχετικά απομονωμένες περιοχές. Τα παιδιά   των  μεγάλων  αστικών  κέντρων σπάνια παίζουν στις αυλές  αφού  προτιμούν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια .

 

Εκφραστικά μέσα

Μεταφορές: τα παράθυρα είναι αδύνατα, να διώξει το κακό από το σπίτι, τα κάνει θρεφτάρια

Παρομοιώσεις: σαν φάρμακο

Επίθετα: μεγάλο, συντροφική, ψηλό, ωραίες

Γλώσσα: απλή δημοτική με λαϊκές νησιωτικές εκφράσεις (νταντέλα, αποκρέβατο)

Ύφος:

Απλό, κατανοητό, μικρές προτάσεις, λόγος παιδικός

 

Εικόνες: (Στη μια του άκρη έχει τον αποκρέβατο —ένα πατάρι, πες— μεγάλο και ψηλό ένα μέτρο. Ανεβαίνεις με τρία σκαλάκια. Έχει κι ένα κάγκελο στην άκρη. Αυτό βολεύει πολύ για να μην πέφτουν τα παιδιά που κοιμούνται όλα εκεί. Το στρώνουμε με ωραίες κουρελούδες και παίζουμε)

 Ερωτήσεις

 

 1. Ποια είναι η ηρωίδα ,που ζει ,ποια είναι η καταγωγή της και για ποιο λόγο άφησε την ιδιαίτερη πατρίδα της;

2. Ποιες οι ασχολίες των γυναικών και των παιδιών  του νησιού;

3)  Ποιες συνήθειες και θυμάται η ηρωίδα από το νησί της;

4)   Ποιες σχέσεις είχαν οι κάτοικοι της Σύμης μεταξύ τους ;

 Οι σχέσεις των ανθρώπων σε μια μεγαλούπολη    είναι ίδιες

5) Ποια συναισθήματα νιώθει η ηρωίδα για την πατρίδα της και  πως  βιώνει την παραμονή της στην Αθήνα;

6)    Σε  ποιο  σημείο στο κείμενο γίνεται λόγος για την προστασία του περιβάλλοντος  αλλά    και   την  καλή διαχείριση  των φυσικών πόρων ;   Ποια  είναι  η  δική  σου θέση  σχετικά  με  αυτό  το  ζήτημα ;

7) Στο κείμενο αναφέρονται διάφορα  παιδικά παιχνίδια. Ποια είναι αυτά;

 

Ραψωδία α 174-360:

Ραψωδία α 174-360:

Διάλογος του Τηλέμαχου με την Αθηνά-Mέντη

α. (174-196): Ο Τηλέμαχος εξηγεί την παρουσία των μνηστήρων στο παλάτι και ζητά να μάθει την ταυτότητα του ξένου.

Συγκεκριμένα   θέλει  να :

• να δώσει μια εξήγηση για την απαράδεκτη συμπεριφορά των μνηστήρων
• να εκφράσει τον πόνο του για την απουσία του πατέρα του, τον οποίο θεωρεί  κατά  πάσα  πιθανότητα νεκρό .

τα βασικά  σημεία :

- υποβάλλει στον επισκέπτη του τις συνηθισμένες ερωτήσεις

- βλέπει αδιέξοδη την κατάσταση   που   επικρατεί στο   παλάτι .

 -η  έντονη  επιθυμία του να ζητήσει πληροφορίες για τον πατέρα του:

 

β (197-235): Η Αθηνά-Μέντης συστήνεται ως φίλος πατρικός

- η Aθηνά  απαντά σχετικά με:

• την ταυτότητά του   Μέντη .(ποιος είναι)
• το σκοπό του ταξιδιού. [ πού θέλει να πάει  και  για ποιο λόγο ]
• τη μακροχρόνια    φιλία του με τον Oδυσσέα.

- δίνει πληροφορίες: αόριστες, αλλά   ωστόσο βρίσκονται   κοντά στην αλήθεια.

- πιστεύει ότι ο Οδυσσέας θα επιστρέψει σύντομα.

- τονίζει   σκόπιμα   την ομοιότητα του Τηλέμαχου με τον πατέρα του .

 

α. O λόγος του Tηλέμαχου (236-45):

- O Tηλέμαχος εκφράζει τον καημό του που δε γνώρισε τον πατέρα του

- εύχεται   ωστόσο  να ήταν «ενός άλλου ο γιος,

• ιδανικό του είναι η ευτυχισμένη ειρηνική ζωή ως τα γηρατειά.

β. O λόγος της Aθηνάς [ 246-255]

Τον ελέγχει για ανοχή της ξεδιάντροπης συμπεριφοράς των μνηστήρων,  τον βάζει μπροστά στις υποχρεώσεις του  και στην ανάληψη  των ευθυνών  του .

α. O λόγος του Tηλέμαχου (256-79):

- αναφέρεται στην ευτυχισμένη παλιότερη  εποχή  στο παλάτι .

- θεωρεί λιγότερο κακό έναν τιμημένο θάνατο του Oδυσσέα.

• η πίεση που ασκούν οι μνηστήρες στη μητέρα του.

• η αναποφάσιστη στάση της Πηνελόπης  στο θέμα του νέου  της γάμου.

•   η  κατασπατάληση  της περιουσίας του από τους μνηστήρες .

• ο κίνδυνος της ζωής του.

β. (280-339): Η Αθηνά ενθαρρύνει   και  συμβουλεύει τον Τηλέμαχο

• να συγκαλέσει σε συνέλευση τους  Aχαιούς.

• να απαιτήσει να φύγουν από το σπίτι του οι μνηστήρες.

• αν η μάνα του επιθυμεί γάμο, να γυρίσει στο σπίτι του πατέρα της.

• ο ίδιος να πάει μάθει νέα του πατέρα του.

• αν μάθει πως δε ζει, να του προσφέρει νεκρικές τιμές

-    με  αυτές  τις ενέργειες    θα    αποκτήσει  υστεροφημία

- η Αθηνά  τον αφύπνισε και τον ενδυνάμωσε ψυχολογικά.

 O λόγος του Tηλέμαχου (340-7)

- τον παρακαλεί να καθυστερήσει λίγο για να λουστεί και να δεχτεί το το δώρο της φιλοξενίας.  [ έτσι  θα ολοκληρωθεί  η φιλοξενία ]

 O λόγος της Aθηνάς (348-53)

- ισχυρίζεται ότι βιάζεται και προτείνει ν’ ανταλλάξουν δώρα «την επόμενη φορά».

- μεταμορφώνεται σε πουλί και φεύγει πετώντας.

- ο Tηλέμαχος καταλαβαίνει  τώρα  ότι ο ξένος ήταν θεός

- ενθαρρύνθηκε

- πηγαίνει προς τους μνηστήρες ως ώριμος άντρας

·        Η ενανθρώπιση της θεάς Αθηνάς

- η θεά παρουσιάζεται στον Τηλέμαχο με ανθρώπινη μορφή    ως  Μέντης . 

·        Η επιφάνεια της θεάς Αθηνάς

- στο τέλος του διαλόγου η Αθηνά με τη μεταμόρφωσή της σε πουλί αποκαλύπτει τη θεϊκή της ιδιότητα.

💓Αφηγηματικές τεχνικές

α. εναλλαγή αφήγησης με διάλογο

- έτσι στο κείμενο υπάρχει  ζωντάνια.

β. προοικονομία

- στ. 217-219, 226: προοικονομείται η επιστροφή του Οδυσσέα

- στ. 278-279: ο Τηλέμαχος αναφέρει πως η ζωή του κινδυνεύει από τους μνηστήρες.

- στ. 310-318: οι συμβουλές της Αθηνάς προς τον Τηλέμαχο, προοικονομούν τη δράση που θα αναλάβει αργότερα (ταξίδια, αναζήτηση πληροφοριών για τον πατέρα του)

- στ. 282-283, 294-295, 328-329: προοικονομείται η μνηστηροφονία

 

δ. τυπικά επίθετα /φράσεις / στίχοι

- θείος, πολυμήχανος, δόλιος, ξακουστός

ε. δραματική ή τραγική ειρωνεία: οι ακροατές / αναγνώστες / θεατές γνωρίζουν πράγματα που ο ήρωας αγνοεί

- η θεά Αθηνά και εμείς γνωρίζουμε πως ο Οδυσσέας είναι ζωντανός

- οι θεοί έχουν αποφασίσει το γυρισμό του

- ο Τηλέμαχος τα αγνοεί όλα αυτά

 

👉Πολιτιστικά στοιχεία

 ναυπηγική , ανταλλακτικό εμπόριο: ανταλλαγή σιδήρου με χαλκό

(αναχρονισμός: σίδερο χρησιμοποιούσαν τη γεωμετρική, αλλά όχι τη μυκηναϊκή εποχή) . Όταν ο ποιητής μεταφέρει σε παλαιότερη εποχή στοιχεία που ίσχυαν στη δική του, την ομηρική εποχή.

οπλισμός (περικεφαλαία, ασπίδα, δόρατα)

ο  θεσμός  της  φιλοξενίας

η   μαντική   τέχνη . Το επάγγελμα του μάντη : ήταν πρόσωπα τιμημένα και θεωρούνταν θεόπνευστα.

 

·        Η αυτοδικία   και  η  εκδίκηση  με  τη μορφή  της βεντέτας . Μια μορφή απόδοσης δικαιοσύνης που δε στηρίζεται σε γραπτούς νόμους.   Καταλαβαίνουμε ότι κατά την ομηρική εποχή είχες το δικαίωμα να αυτοδικήσεις, να αναλάβεις, δηλαδή, ο ίδιος την τιμωρία αυτών που σου έκαναν κακό.

·        Τα  έθιμα   του  γάμου  και  ο  θεσμός  της    προίκας. Στην ομηρική εποχή ο άντρας αποφάσιζε για τον γάμο της γυναίκας. Ως προς το θέμα της προίκας, η Αθηνά λέει ότι ο πατέρας της νύφης οφείλει να την προικίσει (304-308)

 

·        Τα  έθιμα   της ταφής και   οι  αντίστοιχες  νεκρικές τιμές: , οι συγγενείς ή οι συμπολεμιστές του νεκρού, τον έλουζαν και τον άλειφαν με αρωματικά έλαια. Στη συνέχεια αφού έκαιγαν το σώμα του νεκρού, τοποθετούσαν τα οστά του σε ειδική θήκη. Τέλος, συγκέντρωναν χώμα και στην κορυφή του τοποθετούσαν (επιτύμβια στήλη)

·        Το ιδανικό της ευτυχισμένης   ειρηνικής  ζωής   και ο γαλήνιος θάνατος από γηρατειά

·        Η υστεροφημία: διατήρηση της  καλής  φήμης και στο μέλλον.  Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν πολύ μεγάλη σημασία στην υστεροφημία.

στ. 263: αν είχε σκοτωθεί στην Τροία εκεί, με τους συντρόφους του στο πλάι…

Ο Τηλέμαχος εκφράζει την άποψη ότι ο θάνατος στη μάχη προσφέρει δόξα στον νεκρό και την οικογένειά του. Επιζητούσαν, δηλαδή, να φανούν ήρωες στη μάχη, ακόμα και αν σκοτώνονταν (ηρωικό πρότυπο).

 

 

 

 

 

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ

  Η  αντίληψη ότι ο άνθρωπος είναι το κέντρο του κόσμου. Η σωτηρία και η καταστροφή του  οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στον ίδιο. Στην ενότητά   αυτή  φαίνεται ότι ο Οδυσσέας θα τα καταφέρει χάρη στην ευστροφία του.

 

 

ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

γλαυκόματη Αθηνά (174) : τυπικό επίθετο

τον ανδρείο Λαέρτη (208) : τυπικό επίθετο

ο θείος Οδυσσέας (217) : τυπικό επίθετο

τότε η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, ανταποκρίθηκε (246) : τυπική έκφραση

ισόθεος άντρας (360) : τυπικό επίθετο

 

 

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ

1. Τηλέμαχος : σε απόγνωση,άτολμος, Είναι σε ψυχική σύγχυση  ευγενικός και φιλόξενος και ακούει με προσοχή τις συμβουλές του Μέντη.

2. Αθηνά/Μέντης : προσεγγίζει τον Τηλέμαχο  και  τον ενθαρρύνει να αναλάβει τις ευθύνες μιμούμενος τον πατέρα του .

3. Μνηστήρες : ανήθικοι, ενδιαφέρονται μόνο για τη διασκέδαση τους  ,ξεδιάντροποι και ξιπασμένοι.

 4. Πηνελόπη :Αφοσιωμένη στον Οδυσσέα (θεωρεί φρικτό τον γάμο).

5. Λαέρτης : λυπημένος, ζει στην απομόνωση .

 

 

 

 

 

Ερωτήσεις

 

1.Τι πιστεύει για την τύχη του πατέρα του  Ο  Τηλέμαχος ;

 

 

2.Ποιες πληροφορίες ζητά να μάθει από τον ξένο;

 

3.Η Αθηνά στην απάντησή της λέει αλήθεια ή ψέματα;

 

4.Ποιο στόχο έχει η Αθηνά όταν παρομοιάζει τον Τηλέμαχο με τον Οδυσσέα;

       

5.Ποια  τα βάσανα που ταλαιπωρούν τον Τηλέμαχο;

 

6.Σε ποιο στίχο φαίνεται το ενδιαφέρον του Τηλέμαχου για υστεροφημία;

 

7.   Ποιες  οι   συμβουλές που δίνει η Αθηνά-Μέντης προς τον Τηλέμαχο.

 

8.Τελικά τι κατάφερε η Αθηνά – Μέντης;