ενότητα 8 ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ

  
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ   ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

1.

Ø      Ποιος ο τόπος της ιστορίας;

Ø      Γιατί έφευγαν οι κάτοικοι από την πόλη τους;

Ø      Γιατί δεν έφευγε και ο νέος μαζί τους;

Ø      Για ποιο λόγο τον βοήθησαν οι θεοί;

Ø      Με ποιο τρόπο έσωσαν αυτόν και τον πατέρα του;

Ø      Τι έπαθαν όσοι εγκατέλειψαν τους γονείς τους;

Ενότητα 8^η

Κείμενο: Λυκοῦργος, Κατά Λεωκράτους, 95-96

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν, ἀλλ΄ ἁρμόσει καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι˙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν, καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων. Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν, τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας, ἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων, ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν, ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρὸς, ἀράμενον φέρειν. Φορτίου δ΄ οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτός ἐγκαταλήφθη. Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον, ὅτι τοῖς ἀνδρᾶσι τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει. Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνο περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους, ἀφ΄ ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον˙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι.

Διαδίδεται, λοιπόν, ότι στη Σικελία (γιατί αν και είναι κάπως μυθική ιστορία, αλλά θα είναι ταιριαστό να την ακούσετε και εσείς όλοι γενικά οι νεότεροι) ξεχύθηκε ρεύμα λάβας από την Αίτνα˙  λένε ακόμη  ότι κυλούσε αυτό και προς την υπόλοιπη χώρα, και μάλιστα προς κάποια πόλη απ΄ αυτές που κατοικούνταν εκεί. (Λένε) ότι όρμησαν, λοιπόν, οι άλλοι κάτοικοι για φυγή, επιζητώντας  τη σωτηρία τους, κάποιος όμως από τους νέους, επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροντας και ότι δεν μπορούσε να φύγει, αλλά ότι έμενε αποκλεισμένος από τη φωτιά, αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε. Επειδή όμως προστέθηκε φορτίο, νομίζω, και ο ίδιος αποκλείστηκε. Απ΄ αυτό λοιπόν (το γεγονός)  αξίζει να προσέξουμε τη θεότητα, ότι δηλαδή (η θεότητα) είναι ευνοϊκή στους ενάρετους ανθρώπους. Διαδίδεται δηλαδή ότι περικύκλωσε η πύρινη λάβα τον τόπο εκείνο και ότι σώθηκαν αυτοί μόνοι , απ΄ τους οποίους (διαδίδεται) ότι ονομάζεται και η περιοχή ακόμη και τώρα, «τόπος των ευσεβών»˙ όσοι όμως αποχώρησαν  γρήγορα και όσοι άφησαν τους γονείς τους,  χάθηκαν όλοι γενικά.

Παλιά Επαγγέλματα-Old Professions

ΕΛΕΝΗ -

Γιώργος Σεφέρης, "Ελένη", Ποιήματα, Αθήνα, Ικαρος, ¹⁵1985, σσ. 239-242.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ   ΑΠΟ  ΤΟ  ΠΟΙΗΜΑ

Ήμουν κι εγώ στον πόλεμο τοξότης^.

το ριζικό μου, ενός ανθρώπου που ξαστόχησε.

Αηδόνι ποιητάρη,

σαν και μια τέτοια νύχτα στ' ακροθαλάσσι του Πρωτέα

σ' άκουσαν οι σκλάβες Σπαρτιάτισσες κι έσυραν το θρήνο,

κι ανάμεσό τους-ποιος θα το 'λεγε-η Ελένη!

Αυτή που κυνηγούσαμε χρόνια στο Σκάμαντρο.

Ήταν εκεί, στα χείλια της ερήμου^. την άγγιξα, μου μίλησε:

"Δεν είν' αλήθεια, δεν είν' αλήθεια" φώναζε.

"Δεν μπήκα στο γαλαζόπλωρο καράβι.

Ποτέ δεν πάτησα την αντρειωμένη Τροία". 

Με το βαθύ στηθόδεσμο, τον ήλιο στα μαλλιά, κι αυτό

το ανάστημα

ίσκιοι και χαμόγελα παντού

στους ώμους στους μηρούς στα γόνατα^.

ζωντανό δέρμα, και τα μάτια

με τα μεγάλα βλέφαρα,

ήταν εκεί, στην όχθη ενός Δέλτα.

Και στην Τροία;

Τίποτε στην Τροία-ένα είδωλο.

Έτσι το θέλαν οι θεοί.

Κι ο Πάρης, μ' έναν ίσκιο πλάγιαζε σα να ήταν πλάσμα

ατόφιο^.

κι εμείς σφαζόμασταν για την Ελένη δέκα χρόνια .

Μεγάλος πόνος είχε πέσει στην Ελλάδα.

Τόσα κορμιά ριγμένα

στα σαγόνια της θάλασσας στα σαγόνια της γης^.

τόσες ψυχές

δοσμένες στις μυλόπετρες, σαν το σιτάρι.

Κι οι ποταμοί φουσκώναν μες στη λάσπη το αίμα

για ένα λινό κυμάτισμα για μια νεφέλη

μιας πεταλούδας τίναγμα το πούπουλο ενός κύκνου

για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη.

Κι ο αδερφός μου;

Αηδόνι αηδόνι αηδόνι,

τ' είναι θεός; τι μη θεός; και τι τ' ανάμεσό τους; 

Δακρυσμένο πουλί,

στην Κύπρο τη θαλασσοφίλητη

που έταξαν για να μου θυμίζει την πατρίδα,

άραξα μοναχός μ' αυτό το παραμύθι,

αν είναι αλήθεια πως αυτό είναι παραμύθι,

αν είναι αλήθεια πως οι άνθρωποι Δε θα ξαναπιάσουν

τον παλιό δόλο των θεών^.

αν είναι αλήθεια

πως κάποιος άλλος Τεύκρος, ύστερα από χρόνια,

ή κάποιος Αίαντας ή Πρίαμος ή Εκάβη

ή κάποιος άγνωστος, ανώνυμος που ωστόσο

είδε ένα Σκάμαντρο να ξεχειλάει κουφάρια,

δεν το 'χει μες στη μοίρα του ν' ακούσει

μαντατοφόρους που έρχουνται να πούνε

πως τόσος πόνος τόση ζωή

πήγαν στην άβυσσο

για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη.

ναῦς-- χεὶρ

Ενικός αριθμός
ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ		ναῦς νεὼς νηὶ ναῦν ναῦ		χεὶρ χειρὸς χειρὶ χεῖρα χεὶρ
Πληθυντικός αριθμός

αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ

νῆες νηῶν ναυσὶ ναῦς νῆες

χεῖρες χειρῶν χερσὶ(ν) χεῖρας χεῖρες

Από τη λ. ναυς και τους γραµµατικούς τύπους τής κλίσεώς της

(νηο-, νεω-)

προέκυψαν τρεις σειρές παραγώγων µε πλήθος λέξεων: 

   ναυ-     νηο-    νεω-

  

   ναύ–της    νηο–ποµπή   νεώ–ριο

   ναύ–λος    νηο–λόγιο      ναυ–αγός    νηο–ψία

ναύ–αρχος    νηο–γνώµονας

   ναύ–κληρος

      ναυ–µαχώ

   ναυ–πηγός

   ναύ–σταθµος

   ναυ–σι-πλοΐα

Ναύ–πακτος

   Ναύ–πλιο

  

ναύτ–ης     ναυτό-παις/-πουλο/-πρόσκοπος

   ναυτ–ικός     ναυτο-λογώ/-λόγιο

   ναυτ–εργάτης     ναυτο-σύνη

ναυτ-ασφάλεια     ναυτο-δικείο   

   ναυτ–ίλος/-ιλία/-ιλιακός/-ιλλόµενοι   ναυτο-φυλακή

   ναυτ–ία

ναυπηγ–ός/-ώ/-ηση

   ναυπηγ-είο

   ναυπηγ–οεπισκευαστικός

 

ναύλ–ος/α      ναυλο–σύµφωνο

   ναυλ–αγορά      ναυλο– µεσίτης

   ναυλ-ώνω/-ωση/-ωτής/-ωτήριο

ναυαγ–ός      ναύαρχ –ος

   ναυαγ–ώ      ναυαρχ–ώ

   ναυάγ–ιο      ναυαρχ–ίδα

   ναυαγ–ο-σώστης/-σωστικό

το χειρ δίνει ένα άλλο πλήθος νεοελληνικών συνθέτων

όπως χειραγωγώ, χειραφετώ, χειραψία,  χειρίζομαι, 

χειρόγραφο, χειροβομβίδα, χειροδικώ,

 χειροκίνητος,χειροκροτώ, χειρολαβή,

 χειρονομώ, χειροπέδες, χειροπιαστός, χειροποίητος,

χειροτεχνία, χειροτονώ, χειρουργός, χειροφίλημα, 

χειρόφρενο κ.ά.

Διαδραστική Περιήγηση στην Αρχαία Αγορά

Μέλλοντας και Αόριστος ενρινόληκτων και υγρόληκτων ρημάτων

Μέλλοντας και Αόριστος ενρινόληκτων και υγρόληκτων ρημάτων

Ενρινόληκτα και υγρόληκτα ρήματα λέγονται αυτά που ο χαρακτήρας του θέματός του (δηλαδή ο τελευταίος φθόγγος του θέματος) είναι

                                       -μ-, -ν-, -λ-, -ρ-.

Π.χ. νέμω, φθείρω, ἀγγέλλω κ.τ.λ.

Τα ρήματα αυτά σχηματίζουν το μέλλοντά τους χωρίς το χαρακτηριστικό -σ-

           νεμῶ,    φθερῶ,    ἀγελλῶ.

Ο μέλλοντας αυτός κλίνεται όπως ο ενεστώτας των ρημάτων ποιέω, ποιῶ:

Ε.Φ: νεμῶ, νεμεῖς, νεμεῖ, νεμοῦμεν, νεμεῖτε, νεμοῦσι.

Μ.Φ.:      νεμοῦμαι, νεμεῖσαι, νεμεῖται,

             νεμούμεθα, νεμεῖσθε, νεμοῦνται

 

Παράδειγμα ενεργητική φωνή

Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρφ.	Μετοχή
Φθερῶ φθερεῖς φθερεῖ φθεροῦμεν φθερεῖτε φθεροῦσι	..............	φθεροῖμι φθεροῖς φθεροῖ φθεροῖμεν φθερεῖτε φθεροῦσι	...............	φθερεῖν	φθερῶν φθεροῦσα φθεροῦν

 

 

σχηματισμός αορίστου ενρινόληκτων και υγρόληκτων ρημάτων

Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα ρήματα σχηματίζουν τον αόριστο άσιγμο (χωρίς -σ-) σε -α, -άμην.

ε.φ.		ἔ	-	νειμ	-	α
μ.φ.		ἐ	-	νειμ	-	άμην

➥ Παρατηρήσεις

✦ Κατά τον σχηματισμό της οριστικής του αορίστου το φωνήεν που προηγείται του ένρινου ή υγρού ρηματικού χαρακτήρα μεταβάλλεται σύμφωνα με τον ακόλουθο πίνακα:

ᾰ → ᾱ (μετά από ε, ι, ρ)	π.χ. μαραίνω (θ. μαρᾰν-)	→	ἐ-μάρᾱν-α
ᾰ → η	π.χ. φαίνω (θ. φᾰν-)	→	ἔ-φην-α
ε → ει	π.χ. ἀγγέλλω (θ. ἀγγελ-)	→	ἤγγειλ-α
ῐ → ῑ	π.χ. κρίνω (θ. κρῐν-)	→	ἔ-κρῑ ν-α
ῠ → ῡ	π.χ. ἀμύνω (θ. ἀμῠν-)	→	ἤμῡν-α

Σχηματισμός άλλων εγκλίσεων

υποτακτική	ε.φ.	νείμ	-	ω
	μ.φ.	νείμ	-	ωμαι
ευκτική	ε.φ.	νείμ	-	αιμι
	μ.φ.	νειμ	-	αίμην
προστακτική	ε.φ.	νεῖμ	-	ον (β΄εν.)
	μ.φ.	νεῖμ	-	αι (β΄εν.)
απαρέμφατο	ε.φ.	νεῖμ	-	αι
	μ.φ.	νείμ	-	ασθαι
μετοχή	ε.φ.	νείμ	-	ας
		νείμ	-	ασα
		νεῖμ	-	αν
	μ.φ.	νειμ	-	άμενος
		νειμ	-	αμένη
		νειμ	-	άμενον

Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρφ.	Μετοχή
ἔνειμα ἔνειμας ἔνειμε ἐνείμαμεν ἐνείματε ἔνειμαν	νείμω νείμῃς νείμῃ νείμωμεν νείμητε νείμωσι	νείμαιμι νείμαις νείμαι νείμαιμεν νείμαιτε νείμαιεν	--------- νεῖμον νειμάτω --------- νείματε νειμάντων	νεῖμαι	νείμας νείμασα νεῖμαν

Μέση φωνή

Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρφ.	Μετοχή
ἐνειμάμην ἐνείμω ἐνείματο ἐνειμάμεθα ἐνείμασθε ἐνείμαντο	νείμωμαι νείμῃ νείμηται νειμώμεθα νείμησθε νείμωνται	νειμαίμην νείμαιο νείμαιτο νειμαίμεθα νείμαισθε νείμαιντο	------------ νεῖμαι νειμάσθω ------------ νείμασθε νειμάσθων	νείμασθαι	νειμάμενος νειμαμένη νειμάμενον

Πίνακας των συνηθέστερων υγρόληκτων και ενρινόλητων ρημάτων

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ	ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ	ΑΟΡΙΣΤΟΣ
ἀγγέλλω ἀγγέλλομαι	ἀγγελῶ ἀγγελοῦμαι	ἤγγειλα ἠγγειλάμην
αἴρω αἴρομαι	ἀρῶ ἀροῦμαι	ἦρα ἠράμην
ἀμύνω ἀμύνομαι	ἀμυνῶ ἀμυνοῦμαι	ἤμυνα ἠμυνάμην
βάλλω βάλλομαι	βαλῶ βαλοῦμαι	ἔβαλον (αόρ.β΄) ἐβαλόμην (αόρ.β΄)
ἐγείρω	ἐγερῶ	ἤγειρα
καθαίρω καθαίρομαι	καθαρῶ καθαροῦμαι	ἐκάθηρα ἐκαθηράμην
κλίνω	κλινῶ	ἔκλινα
κρίνω κρίνομαι	κρινῶ κρινοῦμαι	ἔκρινα ἐκρινάμην
κτείνω	κτενῶ	ἔκτεινα
μαραίνω	μαρανῶ	ἐμάρανα
μένω	μενῶ	ἔμεινα
μιαίνω	μιανῶ	ἐμίανα
νέμω νέμομαι	νεμῶ νεμοῦμαι	ἔνειμα ἐνειμάμην
ὀδύρομαι	ὀδυροῦμαι	ὠδυράμην
σημαίνω σημαίνομαι	σημανῶ σημανοῦμαι	ἐσήμηνα / ἐσήμανα ἐσημηνάμην
σπείρω σπείρομαι	σπερῶ σπαρήσομαι (παθ. μέλλ.β΄)	ἔσπειρα ἐσπειράμην
στέλλω στέλλομαι	στελῶ στελοῦμαι	ἔστειλα ἐστειλάμην
σφάλλω σφάλλομαι	σφαλῶ σφαλοῦμαι	ἔσφηλα / (ἔσφαλα) ἐσφάλην (παθ. αόρ. β΄)
τείνω τείνομαι	τενῶ τενοῦμαι	ἔτεινα ἐτεινάμην
τέμνω τέμνομαι	τεμῶ τεμοῦμαι	ἔτεμον (αόρ.β΄) ἐτεμόμην (αόρ.β΄)
ὑγιαίνω	ὑγιανῶ	ὑγίανα
φαίνω φαίνομαι	φανῶ φανοῦμαι	ἔφηνα ἐφηνάμην
φθείρω	φθερῶ	ἔφθειρα
φθείρομαι	φθεροῦμαι	ἐφθάρην (παθ.αόρ.β΄)