Ραψωδία α 174-360:

Ραψωδία α 174-360:

Διάλογος του Τηλέμαχου με την Αθηνά-Mέντη

α. (174-196): Ο Τηλέμαχος εξηγεί την παρουσία των μνηστήρων στο παλάτι και ζητά να μάθει την ταυτότητα του ξένου.

Συγκεκριμένα   θέλει  να :

• να δώσει μια εξήγηση για την απαράδεκτη συμπεριφορά των μνηστήρων
• να εκφράσει τον πόνο του για την απουσία του πατέρα του, τον οποίο θεωρεί  κατά  πάσα  πιθανότητα νεκρό .

τα βασικά  σημεία :

- υποβάλλει στον επισκέπτη του τις συνηθισμένες ερωτήσεις

- βλέπει αδιέξοδη την κατάσταση   που   επικρατεί στο   παλάτι .

 -η  έντονη  επιθυμία του να ζητήσει πληροφορίες για τον πατέρα του:

 

β (197-235): Η Αθηνά-Μέντης συστήνεται ως φίλος πατρικός

- η Aθηνά  απαντά σχετικά με:

• την ταυτότητά του   Μέντη .(ποιος είναι)
• το σκοπό του ταξιδιού. [ πού θέλει να πάει  και  για ποιο λόγο ]
• τη μακροχρόνια    φιλία του με τον Oδυσσέα.

- δίνει πληροφορίες: αόριστες, αλλά   ωστόσο βρίσκονται   κοντά στην αλήθεια.

- πιστεύει ότι ο Οδυσσέας θα επιστρέψει σύντομα.

- τονίζει   σκόπιμα   την ομοιότητα του Τηλέμαχου με τον πατέρα του .

 

α. O λόγος του Tηλέμαχου (236-45):

- O Tηλέμαχος εκφράζει τον καημό του που δε γνώρισε τον πατέρα του

- εύχεται   ωστόσο  να ήταν «ενός άλλου ο γιος,

• ιδανικό του είναι η ευτυχισμένη ειρηνική ζωή ως τα γηρατειά.

β. O λόγος της Aθηνάς [ 246-255]

Τον ελέγχει για ανοχή της ξεδιάντροπης συμπεριφοράς των μνηστήρων,  τον βάζει μπροστά στις υποχρεώσεις του  και στην ανάληψη  των ευθυνών  του .

α. O λόγος του Tηλέμαχου (256-79):

- αναφέρεται στην ευτυχισμένη παλιότερη  εποχή  στο παλάτι .

- θεωρεί λιγότερο κακό έναν τιμημένο θάνατο του Oδυσσέα.

• η πίεση που ασκούν οι μνηστήρες στη μητέρα του.

• η αναποφάσιστη στάση της Πηνελόπης  στο θέμα του νέου  της γάμου.

•   η  κατασπατάληση  της περιουσίας του από τους μνηστήρες .

• ο κίνδυνος της ζωής του.

β. (280-339): Η Αθηνά ενθαρρύνει   και  συμβουλεύει τον Τηλέμαχο

• να συγκαλέσει σε συνέλευση τους  Aχαιούς.

• να απαιτήσει να φύγουν από το σπίτι του οι μνηστήρες.

• αν η μάνα του επιθυμεί γάμο, να γυρίσει στο σπίτι του πατέρα της.

• ο ίδιος να πάει μάθει νέα του πατέρα του.

• αν μάθει πως δε ζει, να του προσφέρει νεκρικές τιμές

-    με  αυτές  τις ενέργειες    θα    αποκτήσει  υστεροφημία

- η Αθηνά  τον αφύπνισε και τον ενδυνάμωσε ψυχολογικά.

 O λόγος του Tηλέμαχου (340-7)

- τον παρακαλεί να καθυστερήσει λίγο για να λουστεί και να δεχτεί το το δώρο της φιλοξενίας.  [ έτσι  θα ολοκληρωθεί  η φιλοξενία ]

 O λόγος της Aθηνάς (348-53)

- ισχυρίζεται ότι βιάζεται και προτείνει ν’ ανταλλάξουν δώρα «την επόμενη φορά».

- μεταμορφώνεται σε πουλί και φεύγει πετώντας.

- ο Tηλέμαχος καταλαβαίνει  τώρα  ότι ο ξένος ήταν θεός

- ενθαρρύνθηκε

- πηγαίνει προς τους μνηστήρες ως ώριμος άντρας

·        Η ενανθρώπιση της θεάς Αθηνάς

- η θεά παρουσιάζεται στον Τηλέμαχο με ανθρώπινη μορφή    ως  Μέντης . 

·        Η επιφάνεια της θεάς Αθηνάς

- στο τέλος του διαλόγου η Αθηνά με τη μεταμόρφωσή της σε πουλί αποκαλύπτει τη θεϊκή της ιδιότητα.

💓Αφηγηματικές τεχνικές

α. εναλλαγή αφήγησης με διάλογο

- έτσι στο κείμενο υπάρχει  ζωντάνια.

β. προοικονομία

- στ. 217-219, 226: προοικονομείται η επιστροφή του Οδυσσέα

- στ. 278-279: ο Τηλέμαχος αναφέρει πως η ζωή του κινδυνεύει από τους μνηστήρες.

- στ. 310-318: οι συμβουλές της Αθηνάς προς τον Τηλέμαχο, προοικονομούν τη δράση που θα αναλάβει αργότερα (ταξίδια, αναζήτηση πληροφοριών για τον πατέρα του)

- στ. 282-283, 294-295, 328-329: προοικονομείται η μνηστηροφονία

 

δ. τυπικά επίθετα /φράσεις / στίχοι

- θείος, πολυμήχανος, δόλιος, ξακουστός

ε. δραματική ή τραγική ειρωνεία: οι ακροατές / αναγνώστες / θεατές γνωρίζουν πράγματα που ο ήρωας αγνοεί

- η θεά Αθηνά και εμείς γνωρίζουμε πως ο Οδυσσέας είναι ζωντανός

- οι θεοί έχουν αποφασίσει το γυρισμό του

- ο Τηλέμαχος τα αγνοεί όλα αυτά

 

👉Πολιτιστικά στοιχεία

 ναυπηγική , ανταλλακτικό εμπόριο: ανταλλαγή σιδήρου με χαλκό

(αναχρονισμός: σίδερο χρησιμοποιούσαν τη γεωμετρική, αλλά όχι τη μυκηναϊκή εποχή) . Όταν ο ποιητής μεταφέρει σε παλαιότερη εποχή στοιχεία που ίσχυαν στη δική του, την ομηρική εποχή.

οπλισμός (περικεφαλαία, ασπίδα, δόρατα)

ο  θεσμός  της  φιλοξενίας

η   μαντική   τέχνη . Το επάγγελμα του μάντη : ήταν πρόσωπα τιμημένα και θεωρούνταν θεόπνευστα.

 

·        Η αυτοδικία   και  η  εκδίκηση  με  τη μορφή  της βεντέτας . Μια μορφή απόδοσης δικαιοσύνης που δε στηρίζεται σε γραπτούς νόμους.   Καταλαβαίνουμε ότι κατά την ομηρική εποχή είχες το δικαίωμα να αυτοδικήσεις, να αναλάβεις, δηλαδή, ο ίδιος την τιμωρία αυτών που σου έκαναν κακό.

·        Τα  έθιμα   του  γάμου  και  ο  θεσμός  της    προίκας. Στην ομηρική εποχή ο άντρας αποφάσιζε για τον γάμο της γυναίκας. Ως προς το θέμα της προίκας, η Αθηνά λέει ότι ο πατέρας της νύφης οφείλει να την προικίσει (304-308)

 

·        Τα  έθιμα   της ταφής και   οι  αντίστοιχες  νεκρικές τιμές: , οι συγγενείς ή οι συμπολεμιστές του νεκρού, τον έλουζαν και τον άλειφαν με αρωματικά έλαια. Στη συνέχεια αφού έκαιγαν το σώμα του νεκρού, τοποθετούσαν τα οστά του σε ειδική θήκη. Τέλος, συγκέντρωναν χώμα και στην κορυφή του τοποθετούσαν (επιτύμβια στήλη)

·        Το ιδανικό της ευτυχισμένης   ειρηνικής  ζωής   και ο γαλήνιος θάνατος από γηρατειά

·        Η υστεροφημία: διατήρηση της  καλής  φήμης και στο μέλλον.  Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν πολύ μεγάλη σημασία στην υστεροφημία.

στ. 263: αν είχε σκοτωθεί στην Τροία εκεί, με τους συντρόφους του στο πλάι…

Ο Τηλέμαχος εκφράζει την άποψη ότι ο θάνατος στη μάχη προσφέρει δόξα στον νεκρό και την οικογένειά του. Επιζητούσαν, δηλαδή, να φανούν ήρωες στη μάχη, ακόμα και αν σκοτώνονταν (ηρωικό πρότυπο).

 

 

 

 

 

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ

  Η  αντίληψη ότι ο άνθρωπος είναι το κέντρο του κόσμου. Η σωτηρία και η καταστροφή του  οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στον ίδιο. Στην ενότητά   αυτή  φαίνεται ότι ο Οδυσσέας θα τα καταφέρει χάρη στην ευστροφία του.

 

 

ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

γλαυκόματη Αθηνά (174) : τυπικό επίθετο

τον ανδρείο Λαέρτη (208) : τυπικό επίθετο

ο θείος Οδυσσέας (217) : τυπικό επίθετο

τότε η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, ανταποκρίθηκε (246) : τυπική έκφραση

ισόθεος άντρας (360) : τυπικό επίθετο

 

 

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ

1. Τηλέμαχος : σε απόγνωση,άτολμος, Είναι σε ψυχική σύγχυση  ευγενικός και φιλόξενος και ακούει με προσοχή τις συμβουλές του Μέντη.

2. Αθηνά/Μέντης : προσεγγίζει τον Τηλέμαχο  και  τον ενθαρρύνει να αναλάβει τις ευθύνες μιμούμενος τον πατέρα του .

3. Μνηστήρες : ανήθικοι, ενδιαφέρονται μόνο για τη διασκέδαση τους  ,ξεδιάντροποι και ξιπασμένοι.

 4. Πηνελόπη :Αφοσιωμένη στον Οδυσσέα (θεωρεί φρικτό τον γάμο).

5. Λαέρτης : λυπημένος, ζει στην απομόνωση .

 

 

 

 

 

Ερωτήσεις

 

1.Τι πιστεύει για την τύχη του πατέρα του  Ο  Τηλέμαχος ;

 

 

2.Ποιες πληροφορίες ζητά να μάθει από τον ξένο;

 

3.Η Αθηνά στην απάντησή της λέει αλήθεια ή ψέματα;

 

4.Ποιο στόχο έχει η Αθηνά όταν παρομοιάζει τον Τηλέμαχο με τον Οδυσσέα;

       

5.Ποια  τα βάσανα που ταλαιπωρούν τον Τηλέμαχο;

 

6.Σε ποιο στίχο φαίνεται το ενδιαφέρον του Τηλέμαχου για υστεροφημία;

 

7.   Ποιες  οι   συμβουλές που δίνει η Αθηνά-Μέντης προς τον Τηλέμαχο.

 

8.Τελικά τι κατάφερε η Αθηνά – Μέντης;