Ραψωδία α (στίχοι 26-108)

§ Σκηνικό/ τόπος: Το  παλάτι   των   θεών   στον  Όλυμπο.

 

§ Χρόνος:     κατά   την απουσία   του  θεού   Ποσειδώνα  στους  Αιθίοπες.

 

§ Παρουσία   :   Οι  υπόλοιποι Θεοί   είναι παρόντες αλλά  όμως δεν μιλούν και παραμένουν ως βουβά πρόσωπα.

 Ενότητες :

 1 η ενότητα :στίχοι 26-30   Η απουσία του   θεού Ποσειδώνα  στη χώρα των Αιθιόπων.

2 η ενότητα: στίχοι 31-51   Ο λόγος του Δία στους υπόλοιπους θεούς.

3 η ενότητα: στίχοι 52-72 Η απάντηση της    Αθηνάς  στον πατέρα της Δία .

 4 η ενότητα: στίχοι 73-92 Η απάντηση του Δία στην Αθηνά.

5 η ενότητα: στίχοι 93-108 Το σχέδιο της   θεάς Αθηνάς για την επιστροφή του Οδυσσέα .

Ενότητα 1η : 

 Ο  ποιητής σκόπιμα απομακρύνει το θεό  Ποσειδώνα από τον Όλυμπο , για να μπορέσουν  έτσι  οι υπόλοιποι θεοί να αποφασίσουν χωρίς εμπόδια    και αντιδράσεις την επιστροφή του Οδυσσέα  στην  πατρίδα του. Η απουσία του  Ποσειδώνα  προοικονομεί τη θετική εξέλιξη του συμβουλίου   των θεών για την  τύχη του  ήρωα .

 

Ενότητα 2η : 

 Η αναφορά στο παράδειγμα του Αίγισθου γίνεται σκόπιμα από τον ποιητή , γιατί μας προϊδεάζει  έτσι  για  το φόνο των μνηστήρων με την επιστροφή του ήρωα στο παλάτι[  μνηστηροφονία].

Δίνει την αφορμή στη θεά  Αθηνά να περάσει στο θέμα του Οδυσσέα δημιουργώντας ένα ευνοϊκό κλίμα για τον ήρωα μέσα από την αντίθεση  που προβάλλεται   δηλαδή  : ο ασεβής Αίγισθος δίκαια τιμωρήθηκε   για τίς ασεβείς πράξεις  του –  ενώ  ο ευσεβής  Οδυσσέας βασανίζεται  άδικα  .

Η αναφορά του Αίγισθου γίνεται για να δείξει την αδικία που γίνεται εις βάρος του Οδυσσέα που ήταν ενάρετος.

Στίχοι 38-39 : βασική αρχή που διέπει την Οδύσσεια : 

Οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους.   Όταν  αυτές είναι σύμφωνες με την ηθική τάξη   και  τους  νόμους  των  θεών  τότε    έρχεται η αμοιβή . 

Όταν όμως είναι αντίθετες με την ηθική έρχεται η τιμωρία. 

Οι θεοί προειδοποιούν τους θνητούς  για τις συνέπειες των πράξεων τους  και  για    αυτό δεν είναι υπεύθυνοι  για τίς συμφορές   τους 

.Οι  άνθρωποι  ανάλογα  με τις πράξεις   που επιλέγουν   είναι υπεύθυνοι   για όσα τούς συμβαίνουν .  

  Το  ηθικό   σχήμα  :    ὕβρις   νέμεσις     τίσις )  

Στίχ. 32-51: η  ιστορία του Αίγισθου προβάλλει  ακριβώς  την άποψη για την ελεύθερη   επιλογή του ανθρώπου για τις αποφάσεις και τη ακόλουθη συμπεριφορά του , κάτι που σημαίνει πως ο κάθε άνθρωπος δημιουργεί με τις επιλογές του τις  αντίστοιχες προϋποθέσεις για την ευτυχία ή τη δυστυχία του.

Στίχ. 46-48: Στην ομηρική εποχή δε λειτουργούσε ο θεσμός της  απονομής δικαιοσύνης αλλά ίσχυε η αυτοδικία, η αυθαίρετη δηλ. τιμωρία του δράστη  από τους συγγενείς του θύματος  .

Ενότητα 3η : 

Η Αθηνά στρέφει  το ενδιαφέρον των θεών στο  θέμα που αφορά την τύχη του Οδυσσέα. 

Ενότητα 4η :

 👉Ο Δίας αφού  μιλά θετικά και επαινεί τον  Οδυσσέα εκφράζει   και τη θετική του στάση για την επιστροφή του ήρωα στην πατρίδα του. 

Ενότητα 5η :

👉 Με το σχέδιο της Αθηνάς  δρομολογείται:

 α) ο νόστος του Οδυσσέα

 β) τα ταξίδια του Τηλέμαχου (Τηλεμάχεια)

Στους στίχους αυτούς ο ποιητής προγραμματίζει τη δράση (προοικονομία).

Ø Στίχ. 108: υστεροφημία είναι η καλή φήμη μετά το θάνατο ενός ανθρώπου. Φαίνεται ότι στην ομηρική εποχή θεωρείται υψηλό ιδανικό και οι άνθρωποι αγωνίζονταν με πράξεις ηρωικές να την εξασφαλίσουν

✔Αφηγηματικές τεχνικές

1) πρωτοπρόσωπη  αφήγηγη  :Οι ήρωες μιλάνε στο πρώτο πρόσωπο. 

 2. Με το διάλογο ο ποιητής πετυχαίνει να δώσει αμεσότητα   και  ζωντάνια.

                 Μορφολογικά στοιχεία 

📎Τα   τυπικά  επίθετα 

 Ο Όμηρος συχνά χρησιμοποιεί επίθετα για  να αποδώσει   σημαντικές ιδιότητες στα πρόσωπα και πράγματα  π.χ     Ο Οδυσσέας    χαρακτηρίζεται συχνά  ως  πολύτροπο, .υπέρλαμπρος Ήλιος , ο ξακουστός Ορέστης ,αργοφονιάς Ερμής, κοσμοσείστης Ποσειδών , γλαυκόματη Αθηνά.

 ✅ Βασικές ιδέες: 

Ανθρωπομορφισμός:    Οι αρχαίοι Έλληνες φαντάζονταν τους θεούς τους παρόμοιους με τους ανθρώπους .Όχι  μόνο τους φαντάζονταν με ανθρώπινη μορφή, αλλά και ότι σκέφτονταν, αισθάνονταν  και ενεργούσαν όπως  και  οι άνθρωποι, . Η κοινωνία τους ήταν  μία αναπαράσταση της ανθρώπινης κοινωνίας .Η αντίληψη των ανθρώπων ότι οι θεοί έχουν ανθρώπινες ιδιότητες, ανάγκες, συμπεριφορές, συναισθήματα και αδυναμίες πχ. ταξιδεύουν, συνεδριάζουν , νιώθουν θλίψη , θυμώνουν και εκδικούνται, ερωτεύονται,  σέβονται αυτό που προτείνει ο αρχηγός τους κλπ.   ονομάζεται ανθρωπομορφισμός .

 Έτσι, βλέπουμε τον Ποσειδώνα ενώ είναι θεός δε γνωρίζει ότι  οι άλλοι θεοί έχουν αποφασίσει παρά τη θέληση του  να βοηθήσουν τον Οδυσσέα. 

Οι υπόλοιποι θεοί εκμεταλλεύονται την απουσία του για να συνεδριάσουν .

Ο Ποσειδώνας νιώθει οργή και ανάγκη για εκδίκηση,

Η Καλυψώ  είναι ερωτευμένη με τον  Οδυσσέα και τον κρατά κοντά της .

 💗Προοικονομία 

Ο Όμηρος προετοιμάζει συχνά τους ακροατές του για όσα θα ακολουθήσουν .Η συστηματική προετοιμασία για τα επόμενα λέγεται προοικονομία. 

Σε αυτή την ενότητα ο ποιητής μάς προειδοποιεί (προϊδεάζει) για:

ð  την επιστροφή του Οδυσσέα στην πατρίδα του.

ð  τη μετάβαση του Ερμή στην Ωγυγία, για να ανακοινώσει στην Καλυψώ την απόφαση των θεών.

ð  την αποδέσμευση του Οδυσσέα από την Καλυψώ.

ð  τη μετάβαση της Αθηνάς στην Ιθάκη, για να εμψυχώσει  και δραστηριοποιήσει τον νεαρό και άβουλο μέχρι εκείνη τη στιγμή Τηλέμαχο.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ

ØΠαρουσιάζεται  ως  δυστυχισμένος μακριά από τους δικούς του καθώς  είναι «φυλακισμένος»στο  νησί της θεάς . Η νοσταλγία  του για την πατρίδα τοήταν τόσο μεγάλη, ώστε  του αρκεί να δει καπνό στην πατρική του  γη  κι έπειτα ας πεθάνει. Μέχρι τώρα υπήρξε ευσεβής  στις υποχρεώσεις του απέναντι στους θεούς.

 ❤Ερωτήσεις   κατανόησης και επεξεργασίας της ενότητας

1.              💓 Ποιος θεός  απουσιάζει   και γιατί από τη συνέλευση   των θεών στον Όλυμπο;

2.               💛Ποιο είναι το θέμα της συζήτησής τους ;

3.               Ποια  νομίζεται ότι θα είναι η αντίδραση του Ποσειδώνα όταν  μάθει την απόφαση των  υπόλοιπων θεών;

4.               💙Σύμφωνα με το Δία ποιοι έχουν την ευθύνη για τη ζωή των ανθρώπων;

5.               

6.             💜  Πώς παρουσιάζει η θεά  Αθηνά τον Οδυσσέα και τι επιδιώκει με την εικόνα  και τα χαρακτηριστικά που  του αποδίδει ;

7             💘Ποια είναι τελικά η απόφαση του Δία για τον Οδυσσέα; 

10.         💛  Η θεά Αθηνά προτείνει ένα σχέδιο με δύο σκέλη (μέρη). Ποια είναι αυτά;

α) Να..................................................................................................

β) Να..................................................................................................

11.          💚 Τι πρέπει να κάνει ο Τηλέμαχος  και τι όφελος θα έχει ο ίδιος ;

Να συμπληρώσετε τα κενά:

1. Οι Θεοί βρίσκονται   στον                                                    …………………………………………………………………………………………

2. Ο Ποσειδώνας δεν παρευρίσκεται στο συμβούλιο , επειδή …………………………………………………………………………………………

3. Ο Δίας διατυπώνει το παράπονο ότι …………………………………………………………………………………………

4. Ο Αίγισθος άξιζε  να τιμωρηθεί  επειδή …………………………………………………………………………………………

5. Ο Οδυσσέας  σύμφωνα  με τα λόγια του  Δία  είναι …………………………………………………………………………………………

6. Ο Ποσειδώνας δεν μισεί τον Οδυσσέα, επειδή …………………………………………………………………………………………

7. Ο Αίγισθος δεν τιμωρήθηκε από τους Θεούς αλλά από……………………………………………………………………………………

8) Ο Ερμής θα πάει στο νησί της Καλυψώς, για να …………………………………………………………………………………………

9) Η Αθηνά θα πάει στην Ιθάκη για να πείσει τον Τηλέμαχο:

    α) …………………………………………………………………………………………

    β) …………………………………………………………………………………………

    γ) …………………………………………………………………………………………

ΕΔΩ   το  κείμενο από το σχολικό  βιβλίο