Υποκείμενο

Υποκείμενο είναι η (δεύτερη, μαζί με το ρήμα) κεντρική λέξη της πρότασης και φανερώνει
για ποιο πρόσωπο ή ζώο ή πράγμα ή
για ποια αφηρημένη έννοια γίνεται λόγος    από το ρήμα στην πρόταση.

Για να βρούμε το υποκείμενο, απαντούμε στην ερώτηση ποιος/ ποια/ποιο

Η μαθήτρια διαβάζει τα μαθήματά της.

       (Ποια διαβάζει; Η Ελένη –υποκείμενο/ ουσιαστικό)

Το υποκείμενο βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική και είναι (συνήθως) ουσιαστικό ή αντωνυμία

• Το υποκείμενο μπορεί να είναι ουσιαστικό ή οποιαδήποτε άλλη λέξη
ή πρόταση, με άρθρο ή χωρίς άρθρο:
ουσιαστικό, π.χ. Ο Γιώργος κοιμάται.
αντωνυμία, π.χ. Αυτός κοιμάται.
επίθετο, π.χ. Ο ξένος έφτασε.
μετοχή, π.χ. Ο πεινασμένος καρβέλια ονειρεύεται.
άκλιτη λέξη (επίρρημα), π.χ. Τα παρακάτω είναι περιττά.
πρόταση, π.χ. Πρέπει να έρθεις.

Όταν το ρήμα είναι απρόσωπο (πρέπει, αρκεί, ενδέχεται, φαίνεται, απαγορεύεται, επιτρέπεται, πιστεύεται κ.λπ.), η πρόταση (που είναι υποκείμενο στο ρήμα) ξεκινάει με το να, το ότι ή το πώς. Σε αυτήν την περίπτωση το υποκείμενο απαντά στην ερώτηση τι.

Συχνά το υποκείμενο παραλείπεται, γιατί εννοείται.

΄Οταν το ρήμα είναι α΄ή β΄προσώπου η αντωνυμία εγώ, εσύ, εμείς, εσείς, παραλείπεται.

π.χ. Θα πάω εκδρομή(ενν. εγώ).

όταν εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα, π.χ. - Τι κάνει ο πατέρας σου;
- Είναι πολύ καλά (ενν. Ο πατέρας).

όταν το ρήμα δείχνει κάποιο φυσικό φαινόμενο, π.χ. κάνει κρύο.

Το υποκείμενο ρήματος γ’ προσώπου δεν πρέπει να παραλείπεται γιατί  για ένα ρήμα γ΄προσώπου.

Συμφωνία υποκειμένου και ρήματος

·                     Το ρήμα συμφωνεί με το υποκείμενό του σε πρόσωπο και αριθμό, π.χ. Η Μαρία διαβάζει ένα βιβλίο. (Το υποκείμενο Η Μαρία είναι γ' πρόσωπο ενικού αριθμού, όπως και το ρήμα διαβάζει)

·         Αν το υποκείμενο δείχνει πολλά πρόσωπα ή πράγματα, το ρήμα είναι στον πληθυντικό αριθμό.

·         Ο παππούς σκουπίζει τα φύλλα από τον κήπο.

·         Οι αθλητές κάνουν προπόνηση.

·         Όταν υπάρχουν πολλά υποκείμενα σε διάφορα πρόσωπα (α', β', γ'),
το ρήμα μπαίνει στο επικρατέστερο πρόσωπο (το α' πρόσωπο είναι επικρατέστερο του β' και το β' επικρατέστερο του γ'),
π.χ. Εμείς και εσείς θα πάμε εκδρομή. Πότε θα έρθετε εσείς και οι άλλοι;
Η συμφωνία υποκειμένου και ρήματος ως προς το πρόσωπο και τον αριθμό μπορεί να μην τηρείται στις παρακάτω περιπτώσεις:
• Όταν το υποκείμενο είναι περιληπτικό όνομα, π.χ. Μεγάλος αριθμός ανθρώπων περίμεναν να έρθει η σειρά τους.
Όταν ένα υποκείμενο ενικού αριθμού συνδέεται με άλλα πρόσωπα ή
πράγματα, π.χ. Εγώ με τους φίλους μου πήγαμε στον κινηματογράφο.
Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα τα οποία μπορούν
να θεωρηθούν ενιαίο σύνολο,
π.χ. Η εξυπνάδα και η καλοσύνη του εκτιμήθηκε από όλους.